നിസ്ക്കാരം ജംഉം ഖസ്‌റും ആക്കുന്നതിന്റെ ദൂരപരിധി എത്ര ? ഇത് സംബന്ധിച്ച വ്യത്യസ്ത അഭിപ്രായങ്ങൾ എന്തെല്ലാം ?

അൽ കിതാബ് പഠന പരമ്പര 285
14.09.2017
അൽ കിതാബ് ചോദ്യോത്തര പരമ്പര 23 

നിസ്ക്കാരം ജംഉം ഖസ്‌റും ആക്കുന്നതിന്റെ ദൂരപരിധി എത്ര ? ഇത് സംബന്ധിച്ച   വ്യത്യസ്ത അഭിപ്രായങ്ങൾ എന്തെല്ലാം ?

ഉത്തരം ചുരുക്കത്തിൽ : ജംആക്കുക (ചേര്‍ത്ത് നമസ്‌കരിക്കുക) എന്നാല്‍ രണ്ടു നേരത്തെ നമസ്‌കാരം ഒരു സമയത്ത് നമസ്‌കരിക്കലാണ്.  യാത്രാ വേളകളിലും മറ്റു അവശ്യ സന്ദർഭങ്ങളിലുംഈ സൗകര്യം ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നതിന് പകരം നമസ്‌കാരം ഖദാ (നഷ്ടപ്പെടുത്തുക) ആക്കുകയാണ് പലരും  ചെയ്യാറുള്ളത്. മുന്‍കൂട്ടി നിശ്ചയിച്ച യാത്രകള്‍ക്ക് തയാറെടുക്കുമ്പോള്‍ യാത്രാ ഷെഡ്യൂളില്‍ നമസ്‌കാരം അജണ്ടയിലുണ്ടായിരിക്കണം. യാത്രാ സൗകര്യങ്ങള്‍ വളരെ വികസിച്ച ഇക്കാലത്തും യാത്രക്കിടയില്‍ ആകസ്മികമായ പല തടസ്സങ്ങളും ഉണ്ടാവാന്‍ സാധ്യതയുണ്ട്. നേരത്തെ ജംഅ് ചെയ്യുന്നതാണ് സൗകര്യമെങ്കില്‍ അങ്ങനെയും, വൈകിപ്പിക്കുന്നതാണ് സൗകര്യമെങ്കില്‍ അങ്ങനെയും ചെയ്യാന്‍ പാകത്തില്‍ യാത്ര ക്രമീകരിക്കണം. വൈകിപ്പിച്ച് ജംഅ് ചെയ്യുന്നവര്‍ ആദ്യത്തെ നമസ്‌കാരത്തിന്റെ സമയം കഴിയും മുമ്പ് തന്നെ അത് അടുത്ത നമസ്‌കാരത്തോടൊപ്പം ജംആക്കുമെന്ന് മനസ്സില്‍ കരുതേണ്ടതാണ്. സമയത്തിന് നമസ്‌കരിക്കാന്‍ ന്യായമായ തടസ്സമുള്ളവര്‍ക്കും ജംഅ് ചെയ്യാവുന്നതാണ്.

യാത്രക്കാര്‍ക്ക് പുറമെ ഓപ്പറേഷന്‍ തിയേറ്ററിലെ ഡോക്ടര്‍മാര്‍, നഴ്‌സുമാര്‍, ശ്രദ്ധ തെറ്റാതെ രോഗിയുടെ അടുത്ത് നില്‍ക്കേണ്ടവര്‍, പരീക്ഷാ ഹാളില്‍ ബന്ധിതരായ വിദ്യാര്‍ത്ഥികളും അധ്യാപകരും, ഇന്റര്‍വ്യൂപോലുള്ള കാര്യങ്ങള്‍ക്കായി ധാരാളം സമയം ചെലവഴിക്കാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതരായവര്‍, വാഹനം കാത്തുനില്‍ക്കുന്നവര്‍ തുടങ്ങിയവര്‍ക്കെല്ലാം ഉപയോഗപ്പെടുത്താവുന്ന സൗകര്യമാണ് അല്ലാഹു നല്‍കിയ ജംഅ് എന്ന ഇളവ്. 

ഇതു സംബന്ധമായി ഒരു തിരുവചനം അബ്ദുല്ലാഹിബ്‌നു അബ്ബാസില്‍ നിന്ന് ഇമാം മുസ്‌ലിം ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. മഴയോ മറ്റാശങ്കകളോ ഇല്ലാതെ തന്നെ  നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലം  മദീനയില്‍വെച്ച് ളുഹ്‌റും അസ്‌റും, മഗ്‌രിബും ഇശാഉം ജംആക്കി നമസ്‌കരിക്കുകയുണ്ടായി. തത്സംബന്ധമായി ഇബ്‌നു അബ്ബാസിനോടന്വേഷിച്ചപ്പോള്‍ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞത്, തിരുമേനി തന്റെ ഉമ്മത്തിന് പ്രയാസമുണ്ടാക്കേണ്ട എന്നുദ്ദേശിച്ച് ചെയ്തതാണ് എന്നായിരുന്നു.
        ഖസ്ര്‍ കൊണ്ടുള്ള ഉദ്ദേശ്യം നാല് റക്അത്തുള്ള നമസ്‌കാരം രണ്ട് റക്അത്താക്കി ചുരുക്കി നിര്‍വഹിക്കുക എന്നതാണ്. ഇത് യാത്രാവേളയില്‍ മാത്രം അനുവദനീയമായ ഒരിളവാണ്. ഈ ഇളവനുസരിച്ച് യാത്രാവേളയില്‍ ളുഹ്ര്‍-അസ്ര്‍ നമസ്‌കാരങ്ങള്‍ ഈരണ്ട് റക്അത്തായി ചുരുക്കി നിര്‍വഹിക്കാവുന്നതാണ്. ജംഅ്, ഖസ്ര്‍ എന്നീ രണ്ടിളവുകളും യാത്രാവേളയില്‍ അനുവദനീയമാണ്. ഇതനുസരിച്ച് ളുഹ്‌റിന്റെ സമയത്ത് ളുഹ്ര്‍ രണ്ട് റക്അത്തും ശേഷം അസ്ര്‍ രണ്ട് റക്അത്തുമായി നമസ്‌കരിക്കാം. ഇതേ പ്രകാരം അസ്റിന്റെ കൂടെ ളുഹ്‌റും നിര്‍വഹിക്കാവുന്നതാണ്. ഇവിടെയെല്ലാം തന്നെ ആദ്യത്തെ നമസ്‌കാരമാണ് ആദ്യം നിര്‍വഹിക്കേണ്ടത്.യാത്രക്കാരന് മാത്രം ബാധകമായ ആനുകൂല്യമാണ് ഖസ്ര്‍. ജംആകട്ടെ ന്യായമായ കാരണങ്ങളുള്ളവര്‍ക്കൊക്കെ ഉപയോഗപ്പെടുത്താവുന്ന ഇളവാണ്. 
       മാലികീ ,ശാഫിഈ , ഹമ്പലീ മദ്ഹബുകളിലെ പ്രബല വീക്ഷണ പ്രകാരം ഖസ്ർ ആകാവുന്ന  യാത്രാ ദൂരപരിധി നാല്  ബുർദു അഥവാ രണ്ടു മർഹല ആണ്.ഖസ്ർ ആകാവുന്ന ദൂര പരിധി ഉള്ള യാത്രകളിൽ ജംഉം അയക്കാവുന്നതാണ്.ഇതാണ്ശൈഖ് ഇബ്നു ബാസിന്റെയും അഭിപ്രായം. ഇമാം അബൂ ഹനീഫ റഹിമഹുല്ലാഹിയുടെ  വീക്ഷണത്തിൽ യാത്രയിൽ ജംഉ അനുവദനീയമല്ല; അദ്ധേഹത്തിന്റെ വീക്ഷണത്തിൽ ഖസ്ർ ആക്കാൻ മൂന്ന് ദിവസത്തെ വഴിദൂരമുള്ള യാത്ര ആവുകയും വേണം.ദൈർഘ്യം കുറഞ്ഞ യാത്രയാണെങ്കിലും സാധാരണയിൽ യാത്ര എന്ന് വിവക്ഷിക്കപ്പെടാവുന്ന ഏതു യാത്രയിലും ഖസ്ർ ആകാമെന്നാണ് ഇബ്നു തൈമിയ്യ റഹിമഹുല്ലാഹിയുടെ അഭിപ്രായം .ശൈഖ് ഇബ്നു ഉസൈമീൻ ഈ അഭിപ്രായം തിരഞ്ഞെടുത്തിരിക്കുന്നു .നാല് ബുർദു അഥവാ രണ്ടു മർഹല എന്നാൽ 132 കിലോമീറ്ററിന് തത്തുല്യമാണെന്നും 87 -88 കിലോമീറ്ററിന് തത്തുല്യമാണെന്നും വ്യത്യസ്ത അഭിപ്രായങ്ങൾ കാണുന്നു.അല്ലാഹു ഏറ്റവും അറിയുന്നവൻ.
  
MODULE 01/14.09.2017

ഇമാം നവവി റഹിമഹുല്ലാഹിയുടെ ശറഹുൽ മുഹദ്ദബിൽ നിന്ന് :
المجموع شرح المهذب
يحيى بن شرف النووي

قَالَ الْمُصَنِّفُ - رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى - : ( وَلَا يَجُوزُ الْقَصْرُ إلَّا مَسِيرَةَ يَوْمَيْنِ ، وَهُوَ أَرْبَعَةُ بُرُدٍ كُلُّ بَرِيدٍ أَرْبَعَةُ فَرَاسِخَ فَذَلِكَ سِتَّةَ عَشْرَ فَرْسَخًا ، لِمَا رُوِيَ عَنْ ابْنِ عُمَرَ وَابْنِ عَبَّاسٍ " كَانَا يُصَلِّيَانِ رَكْعَتَيْنِ وَيُفْطِرَانِ فِي أَرْبَعَةِ بُرُدٍ فَمَا فَوْقَ ذَلِكَ " وَسَأَلَ عَطَاءٌ ابْنَ عَبَّاسٍ : " أَأَقْصُرُ إلَى عَرَفَةَ ؟ فَقَالَ : لَا فَقَالَ : إلَى مِنًى ؟ فَقَالَ : لَا لَكِنْ إلَى جُدَّةَ وَعُسْفَانَ وَالطَّائِفِ " .
قَالَ مَالِكٌ : بَيْنَ مَكَّةَ وَالطَّائِفِ وَجُدَّةَ وَعُسْفَانَ أَرْبَعَةُ بُرُدٍ ، وَلِأَنَّ فِي هَذَا الْقَدْرِ تَتَكَرَّرُ مَشَقَّةُ الشَّدِّ وَالتَّرْحَالِ وَفِيمَا دُونَهُ لَا تَتَكَرَّرُ 
قَالَ الشَّافِعِيُّ : ( وَأُحِبُّ أَنْ لَا يَقْصُرُ فِي أَقَلَّ مِنْ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ ) وَإِنَّمَا اُسْتُحِبَّ ذَلِكَ لِيَخْرُجَ مِنْ الْخِلَافِ ، لِأَنَّ أَبَا حَنِيفَةَ لَا يُبِيحُ الْقَصْرَ إلَّا فِي ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ ) 
ആശയ സംഗ്രഹം : മുഹദ്ദബിന്റെ ഗ്രൻഥ കർത്താവ് ഇമാം ശീറാസി റഹിമഹുല്ലാഹ് പ്രസ്താവിക്കുന്നു : രണ്ടു ദിവസത്തെ വഴി ദൂരത്തിൽ കുറവുള്ള യാത്രയിൽ ഖസ്ർ അനുവദനീയമാവുകയില്ല;അതായത് നാല് ബർദു ദൂരം.ഒരു ബരീദു ( ബുർദു എന്ന പദത്തിന്റെ ഏകവചനം) നാല് ഫർസഖ് ആണ് .അതായത് നാല് ബുർദു എന്നാൽ 16 ഫർസഖ് (  രണ്ടു മർഹല ,48  ഹാഷിമീ മൈൽ ).ഇബ്നു അബ്ബാസ് , ഇബ്നു ഉമർ ( റദിയല്ലാഹു അൻഹുമാ )എന്നിവരിൽ നിന്നുള്ള ഇവ്വിഷയകമായ റിപ്പോർട്ട് ആണ് തെളിവ് . അവർ രണ്ടു പേരും നാല് ബുർദോ അതിൽ കൂടുതലോ വഴിദൂരമുള്ള യാത്രകളിൽ രണ്ടു റകഅത്തായിട്ടായിരുന്നു നിസ്‌ക്കരിച്ചിരുന്നത് ; അവർ അത്തരം യാത്രകളിൽ നോമ്പ് ഉപേക്ഷിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു.
     അതാഉ എന്നവർ ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹുവിനോട് ചോദിച്ചു : ഞാൻ(മക്കയിൽ നിന്ന്) അറഫയിൽ പോകുന്ന ദൂരം യാത്ര ചെയ്യുകയാണെങ്കിൽ നിസ്ക്കാരം ഖസ്ർ ആക്കാമോ? ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹു പറഞ്ഞു :പറ്റില്ല .അപ്പോൾ അതാഉ ചോദിച്ചു : മിനയിലേക്കാണെങ്കിലോ ?(അത്ര ദൂരം എന്നർത്ഥം).ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹു പറഞ്ഞു :പറ്റില്ല ; എന്നാൽ ജൂദ്ദയിലേക്കോ ഉസ്ഫാനിലേക്കോ താഇഫിലേക്കോ ആണെങ്കിൽ ഖസ്ർ ആക്കാം . ഇമാം മാലിക് റഹിമഹുല്ലാഹ് പ്രസ്താവിക്കുന്നു : മക്കയിൽ നിന്ന് ജൂദ്ദ, ഉസ്ഫാൻ,താഇഫു എന്നിവിടങ്ങളിലേക്കുള്ള ദൂരം നാല് ബുർദു ആണ്.ഇത്രയോ ഇതിൽ കൂടുതലോ ദൂരം വരുന്ന യാത്രകളാണ് ക്ലേശകരം.ഇമാം ശാഫിഈ റഹിമഹുല്ലാഹ് പ്രസ്താവിക്കുന്നു : മൂന്നു ദിവസത്തിൽ കുറവ് വഴിദൂരമുള്ള യാത്രയാണെങ്കിൽ ഖസ്ർ ആക്കാതിരിക്കലാണ് ഞാൻ ഇഷ്ടപ്പെടുന്നത്.ഇമാം ശാഫിഈ അവർകൾ ഇങ്ങിനെ പറഞ്ഞത് ഇമാം അബൂ ഹനീഫ അവർകളുടെ മൂന്ന് ദിവസത്തെ വഴി ദൂരമുള്ള യാത്രയ്ക്കേ ഖസ്ർ അനുവദനീയമാകൂ എന്ന നിരീക്ഷണം കൂടി പരിഗണിച്ചു കൊണ്ടാണ് .

ഇമാം നവവി റഹിമഹുല്ലാഹി  വിശദീകരിക്കുന്നു :
.............................
( أَمَّا حُكْمُ الْمَسْأَلَةِ ) 
فَقَالَ أَصْحَابُنَا : لَا يَجُوزُ الْقَصْرُ إلَّا فِي سَفَرٍ يَبْلُغُ ثَمَانِيَةً وَأَرْبَعِينَ مِيلًا بِالْهَاشِمِيِّ سَوَاءٌ فِي هَذَا جَمِيعُ الْأَسْفَارِ الْمُبَاحَةِ 
هَذَا هُوَ الْمَذْهَبُ ، وَبِهِ قَطَعَ الْجُمْهُورُ
وَحَكَى الشَّيْخُ أَبُو عَلِيٍّ السِّنْجِيُّ ، وَصَاحِبُ الْبَيَانِ عَنْهُ قَوْلًا لِلشَّافِعِيِّ أَنَّهُ يَجُوزُ الْقَصْرُ مَعَ الْخَوْفِ ، وَلَا يُشْتَرَطُ ثَمَانِيَةٌ وَأَرْبَعُونَ مِيلًا ، وَهَذَا شَاذٌّ مَرْدُودٌ وَاَلَّذِي تَطَابَقَتْ عَلَيْهِ نُصُوصُ الشَّافِعِيِّ وَكُتُبُ الْأَصْحَابِ أَنَّهُ يُشْتَرَطُ فِي جَمِيعِ الْأَسْفَارِ ثَمَانِيَةٌ وَأَرْبَعُونَ مِيلًا هَاشِمِيَّةً ، وَهُوَ مَنْسُوبٌ إلَى بَنِي هَاشِمِ ، وَذَلِكَ أَرْبَعَةُ بُرُدٍ كَمَا ذَكَرَهُ الْمُصَنِّفُ 
وَذَلِكَ بِالْمَرَاحِلِ مَرْحَلَتَانِ قَاصِدَتَانِ سَيْرَ الْأَثْقَالِ وَدَبِيبَ الْأَقْدَامِ 
هَكَذَا نَصَّ الشَّافِعِيُّ عَلَيْهِ وَاتَّفَقُوا عَلَيْهِ
ആശയ സംഗ്രഹം : നമ്മുടെ മദ്ഹബുകാർ (ശാഫിഈ മദ്ഹബുകാർ) പ്രസ്താവിച്ചിരിക്കുന്നു: 48  ഹാഷിമീ മൈലിൽ കുറവുള്ള ദൂരമാണെങ്കിൽ ഖസ്ർ അനുവദനീയമല്ല.അനുവദനീയമായ ഏതു യാത്രയാണെങ്കിലും ഇത് തന്നെയാണ് വിധി.ഇതാണ് ഭൂരിപക്ഷവും ഖണ്ഡിതമായി പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത്.ശത്രു ഭയം ഉള്ള നിസ്‌ക്കാരത്തിൽ ആണെങ്കിൽ 48  ഹാഷിമീ മൈൽ ദൂരമുള്ള യാത്രയാവണം എന്ന് നിബന്ധനായില്ല എന്ന് ഇമാം ശാഫിഈ അവര്കളിൽ നിന്ന് ഒരു അഭിപ്രായം ഉദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും അത് ഒറ്റപ്പെട്ടതും തള്ളപ്പെട്ടതുമായ റിപ്പോർട്ട് ആണ്.ശാഫിഈ ഇമാമിൽ നിന്നും അനുയായികളിൽ നിന്നുമുള്ള പ്രമാണങ്ങൾ വ്യക്തമാക്കുന്നത് എല്ലാ യാത്രകളിലും മിനിമം 48  ഹാഷിമീ മൈൽ ദൂരം ഉണ്ടെങ്കിലേ നിസ്ക്കാരം ഖസ്ർ ആകാവൂ എന്നതാണ്. 48  ഹാഷിമീ മൈൽ എന്നത് നാല് ബുർദു അല്ലെങ്കിൽ രണ്ടു മർഹലക്ക് തത്തുല്യമാണ്.
..............................
( فَرْعٌ )

 فِي مَذَاهِبِ الْعُلَمَاءِ فِي الْمَسَافَةِ الْمُعْتَبَرَةِ لِجَوَازِ الْقَصْرِ قَدْ ذَكَرْنَا أَنَّ مَذْهَبَنَا أَنَّهُ يَجُوزُ الْقَصْرُ فِي مَرْحَلَتَيْنِ وَهُوَ ثَمَانِيَةٌ وَأَرْبَعُونَ مِيلًا هَاشِمِيَّةً ، وَلَا يَجُوزُ فِي أَقَلَّ مِنْ ذَلِكَ ، وَبِهِ قَالَ ابْنُ عُمَرَ وَابْنُ عَبَّاسٍ وَالْحَسَنُ الْبَصْرِيُّ وَالزُّهْرِيُّ وَمَالِكٌ وَاللَّيْثُ بْنُ سَعْدٍ وَأَحْمَدُ وَإِسْحَاقُ وَأَبُو ثَوْرٍ ، وَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ وَسُوَيْدُ بْنُ غَفَلَةَ - بِفَتْحِ الْغَيْنِ الْمُعْجَمَةِ وَالْفَاءِ - وَالشَّعْبِيُّ وَالنَّخَعِيُّ وَالْحَسَنُ بْنُ صَالِحٍ وَالثَّوْرِيُّ وَأَبُو حَنِيفَةَ : لَا يَجُوزُ الْقَصْرُ إلَّا فِي مَسِيرَةِ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ ، وَعَنْ أَبِي حَنِيفَةَ أَنَّهُ يَجُوزُ فِي يَوْمَيْنِ وَأَكْثَرِ الثَّالِثِ ، وَبِهِ قَالَ أَبُو يُوسُفَ وَمُحَمَّدٌ ، وَقَالَ الْأَوْزَاعِيُّ وَآخَرُونَ : يَقْصُرُ فِي مَسِيرَةِ يَوْمٍ تَامٍّ ، قَالَ ابْنُ الْمُنْذِرِ : بِهِ أَقُولُ وَقَالَ دَاوُد : يَقْصُرُ فِي طَوِيلِ السَّفَرِ وَقَصِيرِهِ ، قَالَ الشَّيْخُ أَبُو حَامِدٍ : حَتَّى قَالَ : لَوْ خَرَجَ إلَى بُسْتَانٍ خَارِجَ الْبَلَدِ قَصَرَ .
وَاحْتُجَّ لِدَاوُدَ بِإِطْلَاقِ الْكِتَابِ وَالسُّنَّةِ جَوَازَ الْقَصْرِ بِلَا تَقْيِيدٍ لِلْمَسَافَةِ وَبِحَدِيثِ يَحْيَى بْنِ يَزِيدَ قَالَ : سَأَلْت أَنَسًا عَنْ قَصْرِ الصَّلَاةِ فَقَالَ : { كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إذَا خَرَجَ ثَلَاثَةَ أَمْيَالٍ أَوْ ثَلَاثَةَ فَرَاسِخَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ } رَوَاهُ مُسْلِمٌ .
وَعَنْ جُبَيْرِ بْنِ نُفَيْرٍ قَالَ : " { خَرَجْت مَعَ شُرَحْبِيلَ بْنِ السِّمْطِ إلَى قَرْيَةٍ عَلَى رَأْسِ سَبْعَةَ عَشْرَ أَوْ ثَمَانِيَةَ عَشْرَ مِيلًا فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ فَقُلْت لَهُ ، فَقَالَ : رَأَيْت عُمَرَ صَلَّى بِذِي الْحُلَيْفَةِ رَكْعَتَيْنِ ، فَقُلْت لَهُ ، فَقَالَ : أَفْعَلُ كَمَا رَأَيْت رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَفْعَلُ } " رَوَاهُ مُسْلِمٌ .

وَأَمَّا الْحَدِيثُ الَّذِي رَوَاهُ الدَّارَقُطْنِيّ وَالْبَيْهَقِيُّ عَنْ إسْمَاعِيلَ بْنِ عَيَّاشٍ عَنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ بْنِ مُجَاهِدٍ عَنْ أَبِيهِ وَعَطَاءٌ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ { يَا أَهْلَ مَكَّةَ لَا تَقْصُرُوا الصَّلَاةَ فِي أَقَلَّ مِنْ أَرْبَعَةِ بُرُدٍ مِنْ مَكَّةَ } فَهُوَ حَدِيثٌ ضَعِيفٌ جِدًّا لِأَنَّ عَبْدَ الْوَهَّابِ مُجْمَعٌ عَلَى شِدَّةِ ضَعْفِهِ ، وَإِسْمَاعِيلُ أَيْضًا ضَعِيفٌ لَا سِيَّمَا فِي رِوَايَتِهِ عَنْ غَيْرِ الشَّامِيِّينَ
ആശയ സംഗ്രഹം :
ശാഫിഈ മദ്ഹബിൽ ഉള്ള നിരീക്ഷണം  48  ഹാഷിമീ മൈലിൽ കുറവുള്ള ദൂരമാണെങ്കിൽ ഖസ്ർ അനുവദനീയമല്ല എന്ന് നാം മനസ്സിലാക്കിയല്ലോ .ഇബ്നു ഉമർ ,ഇബ്നു അബ്ബാസ് ,ഹസനുൽ ബസരി, സുഹ്‌രി , ഇമാം മാലിക് ,ലൈസു ബ്നു സഅദ്,ഇമാം അഹ്മദു ബ്നു ഹന്ബൽ ,ഇസ്‌ഹാഖ്‌, അബൂ സൗർ എന്നിവർക്കെല്ലാം ഈ വീക്ഷണമാണുള്ളത്.എന്നാൽ അബ്ദുല്ലാഹി ബ്നു മസ്ഊദ്,സുവൈദ് ബ്നു ഗഫല,ശഅബി, നഖാഇ, ഹസന് ബ്നു സാലിഹ്,സൗരി ,ഇമാം അബൂ ഹനീഫ എന്നിവരുടെ അഭിപ്രായം മൂന്നു ദിവസത്തെ വഴിദൂരമുള്ള യാത്രക്കെ ഖസ്ർ അനുവദനീയമാകൂ എന്നതാണ്.മൂന്ന് ദിവസത്തോടു അടുത്ത യാത്രക്ക് ഖസ്ർ അനുവദനീയമാകും എന്ന് ഒരു അഭിപ്രായവും അബൂ ഹനീഫ അവര്കളിൽ നിന്ന് ഉദ്ധരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.അബൂ യൂസുഫും മുഹമ്മദും ഇങ്ങിനെ പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഔസാഇയും മറ്റും പറയുന്നു : ഒരു പൂർണ്ണ ദിവസത്തെ വഴിദൂരമുള്ള യാത്രയാണെങ്കിൽ ഖസ്ർ ആക്കാം.ഇബ്നുൽ മുൻദിർ പ്രസ്താവിക്കുന്നു: എന്റെ അഭിപ്രായവും ഒരു പൂർണ്ണ ദിവസത്തെ വഴിദൂരമുള്ള യാത്രയാണെങ്കിൽ ഖസ്ർ ആക്കാം എന്നതാണ്.ദാവൂദ് പ്രസ്താവിക്കുന്നു : ദീർഘ  ദൂര യാത്രയിലും അല്ലാതെയും ഖസ്ർ ആക്കാം.നാട്ടിന് പുറത്തുള്ള ഒരു തോട്ടത്തിലേക്ക്  പുറപ്പെട്ടാൽ വരെ ഖസ്ർ ആക്കാം ശൈഖ് അബൂ ഹാമിദ് നിരീക്ഷിക്കുന്നു.ദൂരം പരിഗണിക്കേണ്ടതില്ല എന്ന ദാവൂദിന്റെ അഭിപ്രായത്തിനു തെളിവായി പറയുന്നത്  താഴെ ചേർത്ത ഹദീസാണ്.
كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إذَا خَرَجَ ثَلَاثَةَ أَمْيَالٍ أَوْ ثَلَاثَةَ فَرَاسِخَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ
 റസൂലുല്ലാഹി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലം യാത്രയിൽ  മൂന്ന് മൈലോ മൂന്നു ഫർസഖോ സഞ്ചരിച്ചാൽ /പിന്നിട്ടാൽ രണ്ടു റകഅത്ത് ആക്കി ഖസ്ർ ആക്കി നിസ്‌ക്കരിക്കുകയായിരുന്നു( മുസ്‌ലിം).
     ജുബൈറു ബ്നു നുഫൈർ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നു : ഞാൻ ശുരഹബീലിന്റെ കൂടെ 17 -18 മൈൽ ദൂരമുള്ള  ഒരു ഗ്രാമത്തിലേക്ക് പുറപ്പെട്ടു.അദ്ദേഹം രണ്ടു റകഅത്ത് നിസ്‌ക്കരിച്ചു.ഞാൻ അത് സംബന്ധിച്ച് ചോദിച്ചു .അപ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു : ഞാൻ ഉമർ റദിയല്ലാഹു അന്ഹു ദുൽ ഹുലൈഫയിൽ വച്ച് രണ്ടു റകഅത്ത് നിസ്‌ക്കരിക്കുന്നതു കണ്ടു.അപ്പോൾ ഞാനും അദ്ദേഹത്തോട് ഇപ്രകാരം സംശയം ചോദിച്ചു. അപ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു : ഞാൻ റസൂലുല്ലാഹി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലം ചെയ്തത് പോലെ ചെയ്യുന്നു.( മുസ്‌ലിം).
     ദാറു ഖുത്നി റിപ്പോർട്ട് ചെയ്ത ' മക്കക്കാരേ... നിങ്ങൾ മക്കയിൽ നിന്ന് നാല് ബുർദിൽ കുറവ് ദൂരത്തിൽ ഉള്ള യാത്രയിൽ നിസ്ക്കാരം ഖസ്ർ ആക്കരുത് ' എന്ന് നബി പ്രസ്താവിച്ചതായുള്ള ഹദീസ് വളരെ ദുർബലമാണ്.
 ................................
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=2403&idto=2404&bk_no=14&ID=1479

MODULE 02/14.09.2017

وَالْجَوَابُ عَمَّا احْتَجَّ بِهِ أَهْلُ الظَّاهِرِ مِنْ إطْلَاقِ الْآيَةِ وَالْأَحَادِيثِ أَنَّهُ لَمْ يُنْقَلْ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْقَصْرُ صَرِيحًا فِي دُونِ مُرْحَلَتَيْنِ 

وَأَمَّا حَدِيثُ أَنَسٍ فَلَيْسَ مَعْنَاهُ أَنَّ غَايَةَ سَفَرِهِ كَانَتْ ثَلَاثَةَ أَمْيَالٍ بَلْ مَعْنَاهُ أَنَّهُ كَانَ إذَا سَافَرَ سَفَرًا طَوِيلًا فَتَبَاعَدَ ثَلَاثَةَ أَمْيَالٍ قَصَرَ ، وَلَيْسَ التَّقْيِيدُ بِالثَّلَاثَةِ لِكَوْنِهِ لَا يَجُوزُ الْقَصْرُ عِنْدَ مُفَارَقَةِ الْبَلَدِ ، بَلْ لِأَنَّهُ مَا كَانَ يَحْتَاجُ إلَى الْقَصْرِ إلَّا إذَا تَبَاعَدَ هَذَا الْقَدْرَ ، لِأَنَّ الظَّاهِرَ أَنَّهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ لَا يُسَافِرُ عِنْدَ دُخُولِ وَقْتِ الصَّلَاةِ إلَّا بَعْدَ أَنْ يُصَلِّيَهَا فَلَا تُدْرِكُهُ الصَّلَاةُ الْأُخْرَى إلَّا وَقَدْ تَبَاعَدَ عَنْ الْمَدِينَةِ 

وَأَمَّا حَدِيثُ شُرَحْبِيلَ وَقَوْلُهُ : " إنَّ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ صَلَّى بِذِي الْحُلَيْفَةِ رَكْعَتَيْنِ " فَمَحْمُولٌ عَلَى مَا ذَكَرْنَاهُ فِي حَدِيثِ أَنَسٍ وَهُوَ أَنَّهُ كَانَ مُسَافِرًا إلَى مَكَّةَ أَوْ غَيْرِهَا فَمَرَّ بِذِي الْحُلَيْفَةِ ، وَأَدْرَكَتْهُ الصَّلَاةُ فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ لَا أَنَّ ذَا الْحُلَيْفَةِ غَايَةُ سَفَرِهِ 
ആശയ സംഗ്രഹം : രണ്ടു മർഹലയിൽ കുറവുള്ള ദൂരത്തിൽ ഖസ്ർ ആക്കിയത് സംബന്ധിച്ച വിശദീകരണം ഇപ്രകാരമാണ് : അതായത് അനസ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹുവിന്റെ ഹദീസിൽ നബിയുടെ യാത്രയുടെ ആകെ ദൂരം മൂന്ന് മൈൽ ആയിരുന്നു എന്നല്ല; മറിച്ചു യാത്ര തുടങ്ങി മൂന്ന് മൈൽ പിന്നിട്ടപ്പോൾ നബി ഖസ്ർ ആക്കി എന്നാണു.യാത്ര തുടങ്ങുമ്പോൾ നാടിന്റെ  പരിധി വിടുന്നതിനു മുമ്പ് ഖസ്ർ അനുവദനീയമല്ല.നബി മൂന്ന് മൈൽ യാത്ര ആകുന്നതിനു മുമ്പ്  ഖസ്ർ ആക്കിയില്ല  എന്ന് മനസ്സിലാക്കാം.ശുരഹബീലിന്റെ ഹദീസും ഇപ്രകാരം വിശദീകരിക്കാം.
وَأَمَّا الْجَوَابُ عَمَّا احْتَجَّ بِهِ الْقَائِلُونَ بِاشْتِرَاطِ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فَهُوَ أَنَّ الْحَدِيثَ الَّذِي ذَكَرُوهُ لَيْسَ فِيهِ أَنَّ السَّفَرَ لَا يَنْطَلِقُ إلَّا عَلَى مَسِيرَةِ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ ، وَإِنَّمَا فِيهِ أَنَّهُ لَا يَجُوزُ لِلْمَرْأَةِ أَنْ تُسَافِرَ بِغَيْرِ مَحْرَمٍ هَذَا السَّفَرَ الْخَاصَّ ، وَيَدُلُّ عَلَى هَذَا أَنَّهُ ثَبَتَ عَنْ أَبِي سَعِيدِ رِوَايَةٌ أَنَّهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ { لَا تُسَافِرْ الْمَرْأَةُ يَوْمَيْنِ إلَّا وَمَعَهَا زَوْجُهَا أَوْ ذُو مَحْرَمٍ } رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ .
وَعَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ { لَا يَحِلُّ لِامْرَأَةٍ تُؤْمِنُ بِاَللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ تُسَافِرَ مَسِيرَةَ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ لَيْسَ مَعَهَا مَحْرَمٌ } رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ ، وَفِي رِوَايَةٍ لِمُسْلِمٍ مَسِيرَةَ يَوْمٍ ، وَفِي رِوَايَةٍ لَهُ لَيْلَةً ، وَفِي رِوَايَةِ أَبِي دَاوُد لَا تُسَافِرْ بَرِيدًا وَرَوَاهُ الْحَاكِمُ ، وَقَالَ : صَحِيحُ الْإِسْنَادِ .
قَالَ الْبَيْهَقِيُّ : وَهَذِهِ الرِّوَايَاتُ الصَّحِيحَةُ فِي الْأَيَّامِ الثَّلَاثَةِ وَالْيَوْمَيْنِ وَالْيَوْمِ صَحِيحَةٌ ، وَكَأَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سُئِلَ عَنْ الْمَرْأَةِ تُسَافِرُ ثَلَاثًا بِغَيْرِ مَحْرَمٍ 
فَقَالَ : لَا ، وَسُئِلَ عَنْ سَفَرِهَا يَوْمَيْنِ بِغَيْرِ مَحْرَمٍ ، فَقَالَ : لَا ، وَسُئِلَ عَنْ يَوْمٍ ، فَقَالَ : لَا ، فَأَدَّى كُلٌّ مِنْهُمْ مَا حَفِظَ ، وَلَا يَكُونُ شَيْءٌ مِنْ هَذَا حَدًّا لِلسَّفَرِ ، يَدُلُّ عَلَيْهِ حَدِيثِ ابْنِ عَبَّاسٍ سَمِعْت رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ { لَا يَخْلُوَنَّ رَجُلٌ بِامْرَأَةٍ وَلَا تُسَافِرْ امْرَأَةٌ إلَّا وَمَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ } رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ هَذَا كَلَامُ الْبَيْهَقِيّ ، فَحَصَلَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمْ يُرِدْ تَحْدِيدَ مَا يَقَعُ عَلَيْهِ السَّفَرُ بَلْ أَطْلَقَهُ عَلَى ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ وَعَلَى يَوْمَيْنِ وَعَلَى يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ وَعَلَى يَوْمٍ وَعَلَى لَيْلَةٍ وَعَلَى بَرِيدٍ وَهُوَ مَسِيرَةُ نِصْفِ يَوْمٍ فَدَلَّ عَلَى أَنَّ الْجَمِيعَ يُسَمَّى سَفَرًا وَاَللَّهُ أَعْلَمُ
ആശയ സംഗ്രഹം : മൂന്ന് ദിവസത്തെ യാത്ര ചെയ്യുന്ന ഒരു സ്ത്രീ മഹ്‌റം ഇല്ലാതെ യാത്ര ചെയ്യൽ അനുവദനീയമല്ല എന്ന ഹദീസ് പ്രകാരം നിസ്ക്കാരം ഖസ്‌റാക്കാൻ മൂന്ന് ദിവസത്തെ വഴിദൂരമുള്ള യാത്ര ആവണം എന്ന് തെളിവ് പിടിച്ചവർക്കുള്ള മറുപടി ഇപ്രകാരമാണ്: മൂന്നു ദിവസം എന്നും രണ്ടു ദിവസം എന്നും ഒരു രാത്രിയും പകലും എന്നും ഒരു രാത്രി എന്നും വിവിധ രൂപത്തിൽ മഹ്‌റം ഇല്ലാത്ത സ്ത്രീയുടെ  യാത്ര  സംബന്ധിച്ച നിരോധനം വന്നിട്ടുണ്ട്.
     ഇതെല്ലാം സ്വഹീഹ് ആയ റിപ്പോർട്ടുകളാണ് .ഇവിടെ നബി യാത്രയുടെ ദൂര പരിധി /സമയ പരിധി നിബന്ധനയാക്കിയിട്ടില്ല എന്നാണു വ്യക്തമാവുന്നത്.അതായത് മൂന്ന് ദിവസം മഹ്‌റം ഇല്ലാതെ യാത്ര ചെയ്യുന്ന സ്ത്രീയെ കുറിച്ച് ചോദിച്ചപ്പോൾ നബി പറ്റില്ല എന്ന് പറഞ്ഞു .രണ്ടു ദിവസം മഹ്‌റം  ഇല്ലാതെ യാത്ര ചെയ്യുന്ന സ്ത്രീയെ കുറിച്ച് ചോദിച്ചപ്പോഴും ഒരു  ദിവസം മഹ്‌റം  ഇല്ലാതെ യാത്ര ചെയ്യുന്ന സ്ത്രീയെ കുറിച്ച് ചോദിച്ചപ്പോഴും നബി പറ്റില്ല എന്ന് പറഞ്ഞു എന്നതാണ് ശരി.അപ്പോൾ യാത്ര എന്ന് വിവക്ഷിക്കപ്പെടുന്ന ഏതു യാത്രയും ഉദ്ദേശ്യമാണ് എന്നാണു വ്യക്തമാവുന്നത്.

http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=2403&idto=2404&bk_no=14&ID=1479

MODULE 03/14.09.2017

ഇമാം നവവി റഹിമഹുല്ലാഹിയുടെ ശറഹുൽ മുഹദ്ദബിൽ നിന്ന് :
 الجمع بين الظهر والعصر وبين المغرب والعشاء في السفر

قَالَ الْمُصَنِّفُ - رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى - : ( يَجُوزُ الْجَمْعُ بَيْنَ الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ ، وَبَيْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ فِي السَّفَرِ الَّذِي يُقْصَرُ فِيهِ الصَّلَاةُ ; لِمَا رَوَى ابْنُ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ : { كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إذَا جَدَّ بِهِ السَّيْرُ جَمَعَ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ } وَرَوَى أَنَسٌ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ { كَانَ يَجْمَعُ بَيْنَ الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ } وَفِي السَّفَرِ الَّذِي لَا يَقْصُرُ فِيهِ الصَّلَاةَ قَوْلَانِ : ( أَحَدُهُمَا ) : يَجُوزُ ; لِأَنَّهُ سَفَرٌ يَجُوزُ فِيهِ التَّنَفُّلُ عَلَى الرَّاحِلَةِ ، فَجَازَ فِيهِ الْجَمْعُ كَالسَّفَرِ الطَّوِيلِ ( وَالثَّانِي ) : لَا يَجُوزُ وَهُوَ الصَّحِيحُ ; لِأَنَّهُ إخْرَاجُ عِبَادَةٍ عَنْ وَقْتِهَا فَلَمْ يَجُزْ فِي السَّفَرِ الْقَصِيرِ كَالْفِطْرِ فِي الصَّوْمِ ) .
ആശയ സംഗ്രഹം : മുഹദ്ദബിന്റെ ഗ്രൻഥ കർത്താവ് ഇമാം ശീറാസി റഹിമഹുല്ലാഹ് പ്രസ്താവിക്കുന്നു : നിസ്ക്കാരം ഖസ്ർ ആകാവുന്ന യാത്രകളിൽ സുഹറും അസ്‌റും തമ്മിലും മഗ്‌രിബും ഇശാഉം തമ്മിലും ജംഉ  ആക്കി നിസ്‌ക്കരിക്കൽ അനുവദനീയമാണ്.റസൂലുല്ലാഹി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലം  ധിറുതി പിടിച്ച യാത്രയിൽ മഗ്‌രിബും ഇശാഉം ജംഉ  ആക്കുമായിരുന്നു എന്ന ഇബ്നു ഉമർ റദിയല്ലാഹു അന്ഹുവിന്റെ ഹദീസ് ആണ് തെളിവ്.കൂടാതെ അനസ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹു പ്രസ്താവിക്കുന്നു :റസൂലുല്ലാഹി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലം (യാത്രയിൽ )സുഹറും അസ്‌റും ജംഉ ആക്കുമായിരുന്നു.നിസ്ക്കാരം ഖസ്ർ ആക്കാത്ത  യാത്രയിൽ ജംഉ  ആക്കുന്നത് സംബന്ധിച്ച് രണ്ടു വീക്ഷണങ്ങൾ ഉണ്ട്.വാഹനപ്പുറത്തു സുന്നത്തു നിസ്‌ക്കരിക്കാവുന്ന യാത്ര ആയതിനാൽ നീണ്ട യാത്ര പോലെ തന്നെ  ജംഉ ആക്കാം എന്നതാണ് ഒരു നിരീക്ഷണം.എന്നാൽ ജംഉ ആക്കൽ എന്നാൽ ഒരു ഇബാദത് അതിന്റെ നിശ്ചിത സമയത്ത് അല്ലാതെ ചെയ്യൽ ആയതിനാൽ , നോമ്പ് ഉപേക്ഷിക്കൽ ദൈർഘ്യം കുറഞ്ഞ യാത്രകളിൽ പാടില്ല എന്നത് പോലെ ദൈർഘ്യം കുറഞ്ഞ യാത്രകളിൽ  ജംഉ ആക്കൽ അനുവദനീയമല്ല എന്നതാണ് രണ്ടാമത്തെ വീക്ഷണം;ഇതാണ് ശരിയായ വീക്ഷണം.

ഇമാം നവവി റഹിമഹുല്ലാഹി  വിശദീകരിക്കുന്നു 

( الشَّرْحُ ) 
حَدِيثُ ابْنِ عُمَرَ وَحَدِيثُ أَنَسٍ رَوَاهُمَا الْبُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ " وَجَدَّ بِهِ السَّيْرُ " [ أَيْ ] أَسْرَعَ ، وَمَذْهَبُنَا : جَوَازُ الْجَمْعِ بَيْنَ الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ فِي وَقْتِ أَيَّتِهِمَا شَاءَ وَبَيْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ فِي وَقْتِ أَيَّتِهِمَا شَاءَ ، وَلَا يَجُوزُ جَمْعُ الصُّبْحِ إلَى غَيْرِهَا ، وَلَا الْمَغْرِبِ إلَى الْعَصْرِ بِالْإِجْمَاعِ ، وَلَا يَجُوزُ الْجَمْعُ فِي سَفَرِ مَعْصِيَةٍ ، ، وَقَدْ سَبَقَ إيضَاحُهُ فِي أَوَّلِ الْبَابِ ، وَيَجُوزُ الْجَمْعُ فِي السَّفَرِ الَّذِي تُقْصَرُ فِيهِ الصَّلَاةُ وَفِي الْقَصِيرِ قَوْلَانِ مَشْهُورَانِ ذَكَرَ الْمُصَنِّفُ دَلِيلَهُمَا ( أَصَحُّهُمَا ) بِاتِّفَاقِ الْأَصْحَابِ : لَا يَجُوزُ ، وَهُوَ نَصُّ الشَّافِعِيِّ فِي كُتُبِهِ الْجَدِيدَةِ .
وَالْقَدِيمَةِ
ആശയ സംഗ്രഹം :  ഇബ്നു ഉമർ റദിയല്ലാഹു അന്ഹു, അനസ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹു എന്നിവരുടെ ഹദീസുകൾ ബുഖാരിയും മുസ്‌ലിമും റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തിട്ടുള്ളതാണ്.സുഹറും അസ്‌റും പരസ്പരവും മഗ്‌രിബും ഇശാഉം പരസ്പരവും അതിൽ ഏതിന്റെ സമയത്തും ജംഉ ആക്കാമെന്നതാണ് നമ്മുടെ മദ്ഹബ് . സുബ്ഹ് മറ്റൊന്നിന്റെ കൂടെയും ജംഉ ആക്കാവതല്ല എന്ന കാര്യത്തിലും മഗ്‌രിബ് അസറുമായും പാടില്ല എന്ന കാര്യത്തിലും പണ്ഡിതന്മാർക്കിടയിൽ ഏകാഭിപ്രായം ഉണ്ട്.പാപകരമായ യാത്രയിലും ജംഉ പാടില്ല.ഖസ്ർ ആക്കാവുന്ന  യാത്രകളിൽ ഒക്കെ ജംഉം ആക്കാം. ദൈർഘ്യം കുറഞ്ഞ യാത്രകളിൽ  ജംഉ ആക്കുന്നത് സംബന്ധിച്ച് ശാഫിഈ മദ്ഹബിൽ രണ്ടു വീക്ഷണമുണ്ട്;എന്നാൽ ദൈർഘ്യം കുറഞ്ഞ യാത്രകളിൽ  ജംഉ അനുവദനീയമല്ല എന്നതാണ് ഏറ്റവും ശരിയായ നിലപാട്.
.....................
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=2433&idto=2434&bk_no=14&ID=1496


MODULE 04/14.09.2017
സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരി 
 صحيح البخاري

بَاب الْجَمْعِ فِي السَّفَرِ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ 

 حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ سَمِعْتُ الزُّهْرِيَّ عَنْ سَالِمٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَجْمَعُ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ إِذَا جَدَّ بِهِ السَّيْرُ وَقَالَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ طَهْمَانَ عَنْ الْحُسَيْنِ الْمُعَلِّمِ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِي كَثِيرٍ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَجْمَعُ بَيْنَ صَلَاةِ الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ إِذَا كَانَ عَلَى ظَهْرِ سَيْرٍ وَيَجْمَعُ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ وَعَنْ حُسَيْنٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِي كَثِيرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَجْمَعُ بَيْنَ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ فِي السَّفَرِ وَتَابَعَهُ عَلِيُّ بْنُ الْمُبَارَكِ وَحَرْبٌ عَنْ يَحْيَى عَنْ حَفْصٍ عَنْ أَنَسٍ جَمَعَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
ആശയ സംഗ്രഹം : സാലിം അദ്ധേഹത്തിന്റെ പിതാവിൽ നിന്ന് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നു : 
റസൂലുല്ലാഹി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലം ധിറുതി പിടിച്ച യാത്രയിൽ മഗ്‌രിബും ഇശാഉം ജംഉ ആക്കുമായിരുന്നു.
 ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹു റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നു : റസൂലുല്ലാഹി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലം വാഹനപ്പുറത്ത് യാത്ര ചെയ്യുമ്പോൾ സുഹറും അസ്‌റും ജംഉ ആക്കുമായിരുന്നു; മഗ്‌രിബും ഇശാഉം ജംഉ ആക്കുമായിരുന്നു.
അനസ് ബ്നു മാലിക്  റദിയല്ലാഹു അന്ഹു റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നു : റസൂലുല്ലാഹി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലം യാത്ര ചെയ്യുമ്പോൾ  മഗ്‌രിബും ഇശാഉം ജംഉ ആക്കുമായിരുന്നു.

ഫത്ഹുൽ ബാരിയിൽ നിന്ന് :
فتح الباري شرح صحيح البخاري
أحمد بن علي بن حجر العسقلاني

قَوْلُهُ : ( بَابُ الْجَمْعِ فِي السَّفَرِ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ ) أَوْرَدَ فِيهِ ثَلَاثَةَ أَحَادِيثَ : حَدِيثَ ابْنِ عُمَرَ وَهُوَ مُقَيَّدٌ بِمَا إِذَا جَدَّ السَّيْرَ ، وَحَدِيثَ ابْنِ عَبَّاسٍ وَهُوَ مُقَيَّدٌ بِمَا إِذَا كَانَ سَائِرًا ، وَحَدِيثَ أَنَسٍ وَهُوَ مُطْلَقٌ . وَاسْتَعْمَلَ الْمُصَنِّفُ التَّرْجَمَةَ مُطْلَقَةً إِشَارَةً إِلَى الْعَمَلِ بِالْمُطْلَقِ لِأَنَّ الْمُقَيَّدَ فَرْدٌ مِنْ أَفْرَادِهِ ، وَكَأَنَّهُ رَأَى جَوَازَ الْجَمْعِ بِالسَّفَرِ سَوَاءٌ كَانَ سَائِرًا أَمْ لَا ، وَسَوَاءٌ كَانَ سَيْرُهُ مُجِدًّا أَمْ لَا ، وَهَذَا مِمَّا وَقَعَ فِيهِ الِاخْتِلَافُ بَيْنَ أَهْلِ الْعِلْمِ ، فَقَالَ بِالْإِطْلَاقِ كَثِيرٌ مِنَ الصَّحَابَةِ وَالتَّابِعِينَ وَمِنَ الْفُقَهَاءِ الثَّوْرِيُّ وَالشَّافِعِيُّ وَأَحْمَدُ وَإِسْحَاقُ وَأَشْهَبُ ، وَقَالَ قَوْمٌ : لَا يَجُوزُ الْجَمْعُ مُطْلَقًا إِلَّا بِعَرَفَةَ وَمُزْدَلِفَةَ وَهُوَ قَوْلُ الْحَسَنِ وَالنَّخَعِيِّ وَأَبِي حَنِيفَةَ وَصَاحِبَيْهِ ، وَوَقَعَ عِنْدَ النَّوَوِيِّ أَنَّ الصَّاحِبَيْنِ خَالَفَهُ شَيْخُهُمَا ، وَرَدَّ عَلَيْهِ السَّرُوجِيُّ فِي شَرْحِ الْهِدَايَةِ وَهُوَ أَعْرَفُ بِمَذْهَبِهِ ، وَسَيَأْتِي الْكَلَامُ عَلَى الْجَمْعِ بِعَرَفَةَ فِي كِتَابِ الْحَجِّ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى
................................
ആശയ സംഗ്രഹം : മൂന്നു ഹദീസുകളാണ് ഈ ബാബിൽ ഇമാം ബുഖാരി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളത്.ഇബ്നു ഉമർ റദിയല്ലാഹു അന്ഹുവിന്റെ ഹദീസിൽ ധിറുതി പിടിച്ച യാത്ര എന്ന നിബന്ധനയോടെ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നു.ഇബ്നു അബ്ബാസ്  റദിയല്ലാഹു അന്ഹുവിന്റെ ഹദീസിൽ വാഹനപ്പുറത്തു സഞ്ചരിക്കുമ്പോൾ എന്നാണുള്ളത്.അനസ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹുവിന്റെ ഹദീസിൽ  വെറും യാത്രയിൽ എന്നേയുള്ളൂ.അപ്പോൾ വാഹനപ്പുറത്തു ആവണമെന്നോ ധിറുതി പിടിച്ച യാത്ര ആവണമെന്നോ നിബന്ധനയില്ല എന്ന് മനസ്സിലാക്കാവുന്നതാണ്.ഇതാണ് ഭൂരിപക്ഷം സ്വഹാബാക്കളുടെയും താബിഈങ്ങളുടെയും ഫുഖഹാക്കളുടെയും നിലപാട് .അറഫയിലോ മുസ്ദലിഫയിലോ അല്ലാതെ ജംഉ അനുവദനീയമല്ല എന്നതാണ് ഹസൻ  ,നഖാഇ, ഇമാം അബൂ ഹനീഫ,  അദ്ദേഹത്തിന്റെ രണ്ടു സഖാക്കളായ അബൂ യൂസുഫ് , മുഹമ്മദ് എന്നിവരുടെയും  നിലപാട് .എന്നാൽ രണ്ടു സഖാക്കളും അവരുടെ ശൈഖിനോട് (ഇമാം അബൂ ഹനീഫ) ഈ വിഷയത്തിൽ വിയോജിച്ചിട്ടുണ്ട് എന്നാണു ഇമാം നവവി പറയുന്നത്.എന്നാൽ ഹനഫീ മദ്ഹബിനെ കുറിച്ച് കൂടുതൽ അറിയുന്ന സറൂജി ഈ വിഷയത്തിൽ ശര്ഹുല് ഹിദായയിൽ ഇമാം നവവിയെ ഖണ്ഡിച്ചിട്ടുണ്ട്. 
...........................
وَقِيلَ يَخْتَصُّ الْجَمْعُ بِمَنْ يَجِدُّ فِي السَّيْرِ . قَالَهُ اللَّيْثُ ، وَهُوَ الْقَوْلُ الْمَشْهُورُ عَنْ مَالِكٍ ، وَقِيلَ يَخْتَصُّ بِالْمُسَافِرِ دُونَ النَّازِلِ وَهُوَ قَوْلُ ابْنِ حَبِيبٍ ، وَقِيلَ يَخْتَصُّ بِمَنْ لَهُ عُذْرٌ حُكِيَ عَنِ الْأَوْزَاعِيِّ ، وَقِيلَ يَجُوزُ جَمْعُ التَّأْخِيرِ دُونَ التَّقْدِيمِ وَهُوَ مَرْوِيٌّ عَنْ مَالِكٍ وَأَحْمَدَ وَاخْتَارَهُ ابْنُ حَزْمٍ 
ധിറുതിയുള്ള യാത്രയിൽ മാത്രമേ ജംഉ പാടുളളൂ എന്ന അഭിപ്രായമുണ്ട്.ലൈസിന്റെ അഭിപ്രായവും ഇമാം മാലികിൽ നിന്നുള്ള പ്രസിദ്ധമായ അഭിപ്രായവും ഇതാണ്.വാഹനപ്പുറത്താവുമ്പോൾ മാത്രമേ ജംഉ പാടുളളൂ എന്നും ഇറങ്ങിയാൽ പാടില്ലെന്നുമാണ് ഇബ്നു ഹബീബിന്റെ അഭിപ്രായം.പ്രത്യേക കാരണമുള്ളവർക്കു മാത്രമാണ്  ജംഉ അനുവദനീയമാവുക എന്നതാണ് ഔസാഇയുടെ അഭിപ്രായം.പിന്തിച്ചു  ജംഉ അനുവദനീയമാണെങ്കിലും മുന്തിച്ചു  ജംഉ അനുവദനീയമല്ല എന്ന അഭിപ്രായം ഇമാം മാലിക് അവര്കളിൽ നിന്നും ഇമാം അഹ്മദ് അവർകളിൽ നിന്നും റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.ഇതാണ് ഇബ്നു ഹസ്മു തിരഞ്ഞെടുത്തിട്ടുള്ള അഭിപ്രായവും.
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=52&ID=2045

ഇബ്നു തൈമിയ്യ റഹിമഹുല്ലാഹിയുടെ ഫതാവായിൽ നിന്ന് :
مجموع فتاوى ابن تيمية
تقي الدين ابن تيمية
.................................
وَقَدْ تَنَازَعَ الْعُلَمَاءُ فِي قَصْرِ أَهْلِ مَكَّةَ خَلْفَهُ فَقِيلَ : كَانَ ذَلِكَ لِأَجْلِ النُّسُكِ فَلَا يَقْصُرُ الْمُسَافِرُ سَفَرًا قَصِيرًا هُنَاكَ وَقِيلَ : بَلْ كَانَ ذَلِكَ لِأَجْلِ السَّفَرِ وَكِلَا الْقَوْلَيْنِ قَالَهُ بَعْضُ أَصْحَابِ أَحْمَد . وَالْقَوْلُ الثَّانِي هُوَ الصَّوَابُ وَهُوَ أَنَّهُمْ قَصَرُوا لِأَجْلِ سَفَرِهِمْ وَلِهَذَا لَمْ يَكُونُوا يَقْصُرُونَ بِمَكَّةَ وَكَانُوا مُحْرِمِينَ وَالْقَصْرُ مُعَلَّقٌ بِالسَّفَرِ وُجُودًا وَعَدَمًا فَلَا يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ إلَّا مُسَافِرٌ وَكُلُّ مُسَافِرٍ يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ كَمَا { قَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ صَلَاةُ الْمُسَافِرِ رَكْعَتَانِ وَصَلَاةُ الْفِطْرِ رَكْعَتَانِ وَصَلَاةُ النَّحْرِ رَكْعَتَانِ وَصَلَاةُ الْجُمْعَةِ رَكْعَتَانِ تَمَامٌ غَيْرُ نَقْصٍ : أَيْ غَيْرُ قَصْرٍ عَلَى لِسَانِ نَبِيِّكُمْ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ } . وَفِي الصَّحِيحِ عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّهَا قَالَتْ : " فُرِضَتْ الصَّلَاةُ رَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ زِيدَ فِي صَلَاةِ الْحَضَرِ وَأُقِرَّتْ صَلَاةُ السَّفَرِ " 
.......................................
 ആശയ സംഗ്രഹം 
: മക്കക്കാർ തിരു നബിയുടെ പിറകിൽ ഖസ്ർ ആക്കി നിസ്‌ക്കരിച്ചതു ഏതു നിലക്കായിരുന്നു എന്ന വിഷയത്തിൽ ഉലമാക്കൾക്കു ഭിന്ന വീക്ഷണങ്ങളുണ്ട്.അത് ഹജ്ജിന്റെ നുസൂക് എന്ന നിലയിലാണ് എന്നും സാധാരണഗതിയിൽ കുറഞ്ഞ ദൂരമുള്ള യാത്രയിൽ ഖസ്ർ പാടില്ലെന്നുമാണ് ഒരു വീക്ഷണം.എന്നാൽ നബിയും സഹാബയും യാത്ര എന്ന നിലയിൽ തന്നെയാണ് ഖസ്ർ ആക്കിയത് എന്നതാണ് രണ്ടാമത്തെ വീക്ഷണം.ഈ രണ്ടു വീക്ഷണങ്ങളും ഇമാം അഹ്മദ് ബ്നു ഹന്ബൽ അവർകളുടെ അനുയായികളിൽ നിന്ന് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.രണ്ടാമത്തെ വീക്ഷണമാണ് ശരി .അതായത് അവർ ഖസ്ർ ആക്കിയത് യാത്രയിലെ നിസ്ക്കാരം എന്ന നിലയിലാണ്.അത് കൊണ്ടാണ് മക്കക്കാർ ഇഹ്റാമിന്റെ അവസ്ഥയിൽ മക്കയിൽ വച്ച് ഖസ്ർ ആകാത്തത്.ഖസ്ർ യാത്രയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ്.എല്ലാ യാത്രക്കാരും നാല് റകത്തുള്ള നിസ്ക്കാരം  രണ്ടു റകഅത്ത് ആക്കിയാണ് നിസ്‌ക്കരിക്കേണ്ടത്.ഉമർ ബ്നുൽ ഖത്താബ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹു പ്രസ്താവിക്കുന്നു : യാത്രക്കാരന്റെ നിസ്ക്കാരം രണ്ടു റകഅത്ത് ആണ് .ചെറിയ പെരുന്നാൾ - ബലിപെരുന്നാൾ നിസ്‌ക്കാരങ്ങളും ജുമുഅ നിസ്‌കാരവും  രണ്ടു റകഅത്ത് ആണ് ; അത് പൂർണ്ണമാണ്‌-കുറവില്ലാതെ.നിങ്ങളുടെ നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമയുടെ വാക്കു പ്രകാരമാണ് ഇത്. ആഇശ റദിയല്ലാഹു അന്ഹാ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നു : രണ്ടു റക്അത്ത് - രണ്ടു റകഅത്ത് ആയിട്ടാണ് നിസ്ക്കാരം ഫർദാക്കപ്പെട്ടതു.പിന്നീട് നാട്ടിൽ താമസിക്കുന്നയാളുടെ നിസ്‌കാരത്തിന്റെ റകഅത്ത് വർദ്ധിക്കപ്പെട്ടു,യാത്രയിലെ നിസ്ക്കാരം രണ്ടു റക്അത്ത് ആയി നില നിർത്തപ്പെട്ടു.
وَقَدْ تَنَازَعَ الْعُلَمَاءُ : هَلْ يَخْتَصُّ بِسَفَرٍ دُونَ سَفَرٍ ؟ أَمْ يَجُوزُ فِي كُلِّ سَفَرٍ ؟ وَأَظْهَرُ الْقَوْلَيْنِ أَنَّهُ يَجُوزُ فِي كُلِّ سَفَرٍ قَصِيرًا كَانَ أَوْ طَوِيلًا كَمَا قَصَرَ أَهْلُ مَكَّةَ خَلْفَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِعَرَفَةَ وَمِنًى وَبَيْنَ مَكَّةَ وَعَرَفَةَ نَحْوُ بَرِيدٍ أَرْبَعِ فَرَاسِخَ . 
എല്ലാ യാത്രകളിലും ഖസ്ർ ആകാമോ എന്ന കാര്യത്തിൽ ഉലമാക്കൾക്കു ഭിന്ന വീക്ഷണങ്ങൾ ഉണ്ട്.എന്നാൽ ദൈർഘ്യമുള്ള യാത്രയാണെങ്കിലും ദൈർഘ്യം കുറഞ്ഞ യാത്രയാണെങ്കിലും ഖസ്ർ ആക്കാം  എന്നാണ് പ്രത്യക്ഷത്തിൽ മനസ്സിലാവുന്നത്.അറഫയിലും മിനായിലും മക്കക്കാർ നബിയുടെ പിറകെ ഖസ്ർ ആക്കിയത് പോലെ.
.......................
https://library.islamweb.net/NewLibrary/display_book.php?bk_no=22&ID=1863&idfrom=2994&idto=3014&bookid=22&startno=1

http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=22&ID=3025


FOR ADDITIONAL READING :

1.ഇബ്നുൽ മുൻദിർ റഹിമഹുല്ലാഹിയുടെ അൽ ഔസത് :
الأوسط لابن المنذر 
 كِتَابُ السَّفَرِ
ذِكْرُ الْمَسَافَةِ الَّتِي يَقْصُرُ الْمَرْءُ الصَّلَاةَ إِذَا خَرَجَ إِلَيْهَا

http://www.islamsight.org/ml/%E0%B4%A8%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E2%80%8C%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B4%B0%E0%B4%82-%E0%B4%9C%E0%B4%82%E0%B4%89%E0%B4%82-%E0%B4%96%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E2%80%8C%E0%B4%B1%E0%B5%81%E0%B4%82-%E0%B4%86/

2.ഫത്ഹുൽ ബാരി :
فتح الباري شرح صحيح البخاري
أحمد بن علي بن حجر العسقلاني

http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=2010&idto=2015&bk_no=52&ID=707

3.ഇമാം നവവിയുടെ ശറഹു മുസ്‌ലിം:
شرح النووي على مسلم
يحيي بن شرف أبو زكريا النووي

http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=53&ID=1910

4.ഹനഫി ഫിഖ്ഹ് ഗ്രൻഥം റദ്ദുൽ  മുഹ്താർ അലാ ദുർറിൽ മുഖ്താർ:  
رد المحتار على الدر المختار
محمد أمين بن عمر (ابن عابدين)

http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=27&ID=1131

5.മാലികീ ഫിഖ്ഹ് ഗ്രൻഥം ഹാശിയത്തു ദ്ദസൂഖി അലാ ശ്ശർഹിൽ കബീർ :
حاشية الدسوقي على الشرح الكبير
محمد بن أحمد بن عرفة الدسوقي
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?bk_no=13&ID=38&idfrom=325&idto=945&bookid=13&startno=165

6.ഹമ്പലീ ഫിഖ്ഹ് ഗ്രൻഥം കശ്ശാഫുൽ ഖന്നാഉ അൻ മത്നിൽ ഇഖ്‌നാഉ:
كشاف القناع عن متن الإقناع
منصور بن يونس البهوتي
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?bk_no=16&ID=90&idfrom=1186&idto=1265&bookid=16&startno=15

7.അല്ലാമാ ഷിൻഖീതിയുടെ ശർഹു സാദുൽ മുസ്തഖ്നിഉ: 
 شرح زاد المستقنع
المؤلف : محمد بن محمد المختار الشنقيطي
http://islamport.com/w/hnb/Web/1741/1254.htm

8.ശറഈ ഗണിതങ്ങള്‍ മെട്രിക് വ്യവസ്ഥയിലൂടെ
http://yamanoli.blogspot.in/2012/05/blog-post.html
വായിക്കുക , കേൾക്കുക,ഷെയർ ചെയ്യുക , പ്രചരിപ്പിക്കുക 
ഞങ്ങളുടെ വാട്ട്സ് ആപ്പ് ഗ്രൂപ്പിൽ ചേരാൻ 
8848787706
ABBAS PARAMBADAN, ASSALAMU A'LYKUM.